|
Startowa
Do nadrzędnej
Nowości
English
Komunikaty
Pro
Anty
English articles
O nas
Współpraca
Linki
Polecamy
Ściągnij sobie
Zastrzeżenie
| |
O reklamowanych medykamentach na przeziębienie.
Mały przewodnik
Kolejny cenny artykuł lek. med. Katarzyny Świątkowskiej - w sam raz na
sezon jesienno-zimowy, kiedy to publikuję.
Wyróżnienia w tekście i przypisy gwiazkowe * - moje (L.K.)
Mały przewodnik po „syropkach” i po innych mocno reklamowanych* medykamentach
na przeziębienie.
Być może pomogę Wam zaoszczędzić nie tylko trochę pieniędzy ale i (niektórym)
kłopotów zdrowotnych.
John G. Barlett, autor podręczników i publikacji dotyczących chorób zakaźnych
powiedział: "medycyna zna niewiele chorób, w których stosuje się tak wiele
nieskutecznych metod leczenia, jak ma to miejsce w wirusowych zakażeniach
górnych dróg oddechowych” (czyli właśnie w przeziębieniach).
Z nadejściem jesieni, nieuchronnie zaczyna się (1). „Łapiemy” katar, kaszlemy,
łzawią nam oczy. Większość osób wtedy … pędzi do apteki. I spore kwoty są
wyrzucane w błoto na specyfiki o NIEUDOWODNIONEJ (38) skuteczności w zwalczaniu
objawów przeziębienia czy zapalenia oskrzeli, za to o jak najbardziej
udowodnionych działaniach ubocznych. Kiedyś wierzono, że zaklęciami można
wyleczyć. A dzisiaj naiwnie wierzymy reklamom. Szczególnie widać to na
przykładzie leków „na przeziębienie”. Czy może istnieć „syrop na kaszel suchy i
mokry”? Idea równie sensowna jak pomysł na farbę do włosów doskonałą i dla
blondynek i dla brunetek…
Gdyby tylko chodziło o to, że kupujemy coś co nie jest skuteczne, to nie byłoby
takiego problemu. Bo przecież istnieje efekt placebo. Placebo działa w
niektórych przypadkach. Czemu czasami nie skorzystać z podejścia typu: nie
zaszkodzi a może pomóc? Chociażby w kaszlu? Ot, jedno z badań: „Słodkie placebo
pomaga i jest skuteczniejsze niż brak leczenia kaszlu małych dzieci (2).
Pomyśleliście może teraz o miodzie?
Czy miód to słodkie placebo?
W ramach dość słynnego ostatnio badania 300 dzieciom w wieku od 1-5 lat z
infekcją górnych dróg oddechowych podano pojedynczą dawkę miodu 30 minut przed
snem. Dzień wcześniej je zbadano. Poprawę zanotowano u wszystkich i po miodzie i
po słodkim placebo (mówiłam, placebo działa ;-) ). Jednakże, ona była większa w
grupach, którym podawano miód i dotyczyła częstotliwość kaszlu, jego nasilenia,
uciążliwości i jakość snu - zarówno dziecka jak i (co oczywiście ważne ;-))
rodzica (3).
Analiza Cohrane z 2014 roku - "Miód może być lepszym sposobem na kaszel niż
placebo lub lek - difenhydroamina" (4). Difenhydroamina to składnik niektórych
leków „na przeziębienie”(np. Apap noc, Betadrin). O nich poniżej.
Innym częstym komponentem tej grupy leków jest dekstrometorfan (m.in. zawiera go
w Gripex, Acodin, Robitussin, Tussidex, TussiDrill, Vicks MedDex, Dexapini).
Dekstrometorfan hamuje odruch kaszlu ale ma pewne działania niepożądane, o
których piszę dalej.
„Miód był skuteczniejszy w porównaniu z placebo (6) lub z dekstrometorfanem w
leczeniu objawowym nocnego kaszlu i z powodu infekcji górnych dróg oddechowych”
stwierdzano w innych badaniach (5,7). Nawiasem mówiąc, miód jest dozwolony po 12
miesiącu życia. Wcześniej niesie ryzyko zatrucia jadem kiełbasianym.
Ale leki „na przeziębienie” to inna historia.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę ewentualne skutki uboczne, to stosowanie wielu z nich
jest delikatnie mówiąc … nieracjonalne (8). To, że lek można kupić bez recepty i
leży na półce niedaleko batoników, to nie znaczy, że można go jeść jak cukierki.
Warto czytać ulotki. Wiele leków „na przeziębienie” niesie ze sobą ryzyko
szkodliwych interakcji z innymi lekami lub może nieźle zaszkodzić osobom
obciążonymi innymi chorobami (8,9).
Każdy leczący się z powodu innych schorzeń niż przeziębienie powinien dwa razy
pomyśleć zanim sięgnie po nie. Również w przypadku małych dzieci warto zachować
ostrożność.
Na przykład zawierający dodatek fosforanu KODEINY - Syrop Sosnowy (Sirupus Pini
comp.) niesłusznie uchodzi za bezpieczny dla dzieci lek wykrztuśny (pewnie
dlatego, że ma w nazwie "sosnowy").
We wrześniu tego roku w USA opublikowano raport czołowych pediatrów (38), w
którym ogłoszono: „Kodeina nie powinna być stosowana w lekach dla dzieci,
ponieważ to, jak jest przetwarzana w organizmie może być bardzo niebezpieczne
dla nich i nawet prowadzić do śmierci. Kodeina jest przekształcana w wątrobie do
morfiny, ale różnice genetyczne między ludźmi mogą powodować, że u dzieci które
szybko metabolizują kodeinę może dojść do przedawkowania morfiny”.
Taki sobie "sosnowy" (niby) syropek…
A teraz może o kilku dość powszechnych mitach?
Mit nr 1
Kaszel to wróg (nasz lub naszych
dzieci) i trzeba z nim walczyć. Najlepiej za pomocą reklamowanych syropków.
Nie.
Z kaszlem jest trochę jak z wynoszeniem śmieci. Czynność bardzo potrzebna, kiedy
się nagromadzą. Ale kiedy kosz na śmieci jest zupełnie pusty i czysty to
bieganie z nim do śmietnika tylko niepotrzebnie będzie nas męczyć. Jeśli śmieci
jest pełno, to zakaz ich wynoszenia nie skończy się niczym dobrym.
Leki przeciwkaszlowe mogą być przydatne wtedy gdy nieproduktywny kaszel jest tak
uciążliwy, że nie daje się wyspać
i normalnie funkcjonować (jest jak bieganie z pustym wiadrem). Ale kaszel jest
NAJCZĘŚCIEJ „po coś”, to sposób organizmu pozbycie się "śmieci" = substancji
obcych i nadmiaru śluzu z dróg oddechowych.
Zamiast klasyfikować go jako „suchy” lub „mokry”, lepiej określać czy jest on
produktywny lub nie. Bo właśnie ta „produktywność” ma znaczenie. Ale nie może
być jednocześnie i taki i taki ( jak i w ciąży nie można być i jednocześnie „nie
być”). Kaszel „produktywny” jest zawsze „po coś” i nie należy starać się go
zwalczać.
Dobrze jest wtedy pomóc naszemu ciału w oczyszczaniu dróg oddechowych, należy
pić wystarczającą ilości płynów, nie przesuszać powietrza i może zastosować
pewne leki.
Kaszel w przebiegu przeziębienia początkowo jest suchy i męczący. Nieproduktywny
bo jest wynikiem podrażnienia receptorów kaszlu przez mediatory zapalne. Potem
jeszcze potęguje go rzadka wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła. Leki
„na przeziębienie” oferują nam tu pomoc. Zawierają w sobie substancje mające
hamować odruch kaszlu.
Ale skuteczność ich jest mocno wątpliwa, a za to nie ma wątpliwości co do
możliwych efektów ubocznych.
Przegląd Cohrane analizował 26 badań (3421 dorosłych i 616 dzieci) – tylko
randomizowane kontrolowane badania porównujące skuteczność doustnych preparatów
sprzedawanych bez recepty stosowanych w przypadku ostrego kaszlu z placebo. Nie
znaleziono dobrych dowodów „za” czy „przeciw” skuteczności leków OTC w ostrym
kaszlu. Dziewiętnaście badań wykazało negatywne skutki działania tych leków,
głównie nudności, wymioty, bóle głowy i senność (40).
Dekstrometorfan ma tłumić odruch kaszlu i jest obecny w przeróżnych dostępnych
bez recepty preparatach .To syntetyczna pochodna morfiny, kiedyś uznawana za
nieuzależniającą (41) w zalecanych dawkach rzeczywiście nie wykazuje działania
narkotycznego. W większych - jak najbardziej, co jest przez niektórych skrzętnie
nawet wykorzystywane. Nie wykazano skuteczności w łagodzeniu kaszlu u dorosłych
ani u dzieci (42) odnotowano za to przypadki uzależnienia (43) i sporo efektów
ubocznych. Przedawkowanie prowadzi do zaburzeń rytmu serca i oddychania (85-87).
W preparatach bez recepty niekiedy występuje też kodeina (Thiocodin, Accodin,
syrop Pini), pochodna morfiny, która ma działanie przeciwbiegunkowe,
przeciwkaszlowe i przeciwbólowe. Należy przestrzegać kobiety karmiące piersią
przed preparatami z kodeiną, która łatwo przechodzi przez barierę krew-mózg u
dzieci i może powodować objawy przedawkowania, a nawet śmierć dziecka (37).
W lekach „na przeziębienie” stosuje się leki przeciwhistaminowe pierwszej
generacji (feniraminę w preparatach takich jak Fervex,Theraflu ExtraGrip,
Disophrol, Gripex Noc, Choligrip na noc) mają OSUSZAĆ = zmniejszać wydzielanie i
spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła i wynikający z tego kaszel, ale
również powodują senność (44), mogą upośledzać zdolność do prowadzenia pojazdów.
Dłuższe zagęszczanie wydzieliny (niż 2-3 pierwsze dni) sprzyja nadkażeniom
bakteryjnym.
Najważniejsze jednak jest, że… nawet kwestionowana jest skuteczność tych leków w
walce z objawami infekcji dróg oddechowych (78-81).
Metaanaliza 32 badań.: „Stosowanie podczas przeziębienia leków
przeciwhistaminowych w monoterapii nie zmniejsza nasilenia i nie skraca czasu
utrzymywania się objawów ostrego wirusowego zapalenia górnych dróg oddechowych,
zwiększa natomiast ryzyko działań niepożądanych” (28).
Skuteczniejsze są w połączeniu z lekami obkurczającymi naczynia, o których za
chwilę (9), ale nie powinny być stosowane dłużej niż 3-5 dni i to głównie przed
snem (9). W celu łagodzenia męczącego suchego kaszlu rekomenduje się
krótkotrwałe zastosowanie levodropropizyny (9,29).
Przeziębienie przebiega dwufazowo (39). Każda z faz wymaga innego leczenia, bo w
każdej mamy zupełnie inny problem. (Dużo rzadziej mamy też fazę trzecia, kiedy
przyplącze się jeszcze powikłanie bakteryjne wymagające już antybiotyku) (9). Po
kilku dniach od początku przeziębienia płynny początkowo śluz w drogach
oddechowych ulega zgęstnieniu, kaszel staje się produktywny i nie wolno go
tłumić. Jest potrzebny, czyści drogi oddechowe. Nastawiamy się na rozrzedzenie i
pozbycie się wydzieliny. Tak pomagamy rzęskom - maleńkim włoskom wyściełającym
drogi oddechowe sprawniej transportować wydzielinę. Żeby się w niej nic „nie
zalęgło”. Zagęszczenie i zaleganie śluzu sprzyja nadkażeniu-namnażaniu się
bakterii, zwykle żyjących sobie w nas normalnie (jeśli nie rozpanoszą się za
bardzo) nie szkodzącym nam.
Podstawa to odpowiednia ilość płynów.
Za to przeszkadza w pozbywaniu się wydzieliny suche, za ciepłe powietrze, leki
(!!!) na przeziębienie (alfa-sympatykomimetyki, antyhistaminiki I generacji,
dekstrometorfan).
W ostrych zakażeniach dolnych dróg oddechowych w okresie kaszlu produktywnego
zaleca się krótkotrwałe stosowanie dobrze przebadanej erdosteiny (9), która
zmienia śluz, na rzadszy, mniej lepki, zmniejsza przyczepność pewnych bakterii
do nabłonka, działa przeciwzapalnie i zmiata wolne rodniki (30-36). Inne leki
pomagające się pozbyć śluzu i to ambroksol, karbocysteina, acetylocysteina
(45,46), wyciąg z liści bluszczu pospolitego (9).
Mit nr 2
Żółta lub zielonkawa wydzielina
świadczy o bakteryjnym powikłaniu.
Nie.
Wydzielina z nosa zmienia skład w przebiegu zakażenia. W pierwszej jest
wodnista, przezroczysta. Potem kolor zmienia się na żółty i zielony (staje się
ropna), co odzwierciedla nasilenie reakcji zapalnej, a nie powikłanie zakażeniem
bakteryjnym. Zielony lub żółty kolor wydzieliny z nosa lub plwociny jest przede
wszystkim związany z naciekiem naszych komórek (neutrofile i aktywowane monocyty)
zawierających ziarnistości z barwnikiem i one zmieniają kolor kataru czy
plwociny (82,83).
Mit nr 3
Leki „na przeziębienie”, aspiryna
walczą z przeziębieniem.
Nie.
Za pomocą „leków na przeziębienie” zwalczamy nie wirusy bo nie znamy tutaj
leczenia przyczynowego - czegoś co byłoby śmiercionośną bronią dla wirusa, który
je spowodował - lecz reakcje NASZEGO CIAŁA. Ale i tutaj nie znamy wielu
skutecznych metod.
W przypadku infekcji wirusowych nie ma drogi na skróty i potrzebujemy czasu.
Dużo odpoczynku (żeby ten nasz organizm miał siły na walkę) i odpowiednie
nawodnienie są podstawą. Pomocna jest ekspozycja na chłodne powietrze, które bez
ujemnych objawów towarzyszących stosowaniu leków, przyczynia się do obkurczenia
naczyń i powoduje zmniejszenie obrzęku.
W badaniach klinicznych (57) wykazano, że zastosowanie aspiryny lub paracetamolu
tłumiło wytwarzanie przeciwciał neutralizujących rinowirusy oraz nasilało
objawy ze strony nosa. Zauważono tendencję do dłuższego trwania rozsiewu wirusa
w grupach aspiryny i paracetamolu. Aspiryna i paracetamol pogorszyły objawy
obrzęku i niedrożności nosa, choć nie wydłużyły czasu trwania objawów choroby
(57). W 2 innych badaniach zastosowanie aspiryny w przeziębieniu w porównaniu z
placebo zwiększyło ilość rozsiewanego do otoczenia wirusa się o 36% i o 17% ,
potencjalnie zwiększając ryzyko zarażania innych (58).
Mit nr 4
Z gorączką trzeba zawsze walczyć.
Nie.
Inna grupa leków w preparatach „na przeziębienie” to niesteroidowe leki
przeciwzapalne (NLPZ), np.ibuprofen. Żeby walczyć z bólem i gorączką. Przed
bólem trzeba się bronić, ale już gorączka jest najczęściej sprzymierzeńcem, nie
wrogiem. A wiele osób ulega kreowanej przez reklamy fobii gorączkowej. Szeroko
pisałam o tym na
blogu
[tutaj też].
Ibuprofen jak i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), mogą powodować
w przewodzie pokarmowym owrzodzenia, krwawienia, perforacje, działać szkodliwie
na nerki, podnosić ciśnienie, u osób z miażdżycą przyczyniać się zawału lub
udaru. (przytaczałam dowody na moim blogu i w mojej
książce Fakty i mity...).
NLPZ są bezpieczne dla większości pacjentów … ZDROWYCH – bez miażdżycy,
nadciśnienia, zaburzeń rytmu serca, nieprzyjmujących innych leków i w przypadku
kobiet – nieplanujących dziecka w najbliższym czasie. Czy tylko tacy ludzie je
kupują?
Nie sądzę.
Z ich bezpieczeństwem jest jak z gołąbkami - jakbyśmy badali dwie grupy ludzi, z
których pierwsza je kapustę, a druga mięso, po czym wyciągnęli wniosek, że
przeciętna osoba w naszym badaniu spożywała gołąbki.
W badaniach powiązano ostre infekcje różnego typu z większym ryzykiem udaru
niedokrwiennego mózgu u dorosłych (56). W 2014 mówiło się mocno badaniu, które
wykazało, iż przeziębienia i inne drobne infekcje mogą zwiększać ryzyko udaru
mózgu u dzieci (55). Nie wiadomo dlaczego tak jest. Może z powodu krążących
czynników zapalnych powodujących zapalenie "wyściółki" naczyń krwionośnych i
zwiększających skłonność do zakrzepów. Wiele wspólnego może to mieć też ze
stosowaniem niektórych leków na przeziębienie (77), których szkodliwe działanie
na układ krążenia nakłada się na zmiany spowodowane przez samego wirusa.
Mit nr 5
Bezpiecznie pozbędziemy się kataru
za pomocą tabletek.
Nie bardzo…
Kolejna grupa leków stosowanych powszechnie „na przeziębienie” ma działać na
nos. Cel: udrożnić i osuszyć. Wielu sięga po spraye lub krople do nosa (alfasympatykomimetyki,
jak ksylometazolina, nafazolina, oksymetazolina). Obkurczają naczynia krwionośne
w błonie śluzowej nosa i tak mają „otwierać” i osuszać przewody nosowe.
Szkoda, że w świetle badań nie za bardzo działają. 7 badań wykazało umiarkowaną
poprawę objawów zaledwie u 6% badanych po jednorazowym podaniu leku i u ok. 4%,
gdy lek był podawany przez 3-5 dni (47). Wolno stosować je krótko -3-4 dni,
chyba że laryngolog zadecydował inaczej. Po kilku dniach może dojść do „efektu z
odbicia”, czyli rozszerzenia naczyń po uprzednim zwężeniu. Mamy jeszcze większą
niedrożność nosa (48).
Leki z tej grupy (alfasympatykomimetyki gł. pseudoefedryna i fenylefryna,) mamy
w wielu preparatach „na grypę” „do łykania” (m.in. Acatar, Cirrus, Grypostop,
Grypolek, Gripex, Ibum Extra, MaxFlu, Modafen, Nurofen Antigrip, Tabcin Impact,
Sudafed). Działanie ich na nos nie jest tak silne i natychmiastowe jak kropli,
za to bardziej stabilne.
Generalnie są bezpieczne.
Jest pewne „ale”- po pierwsze nie za bardzo są skuteczne w zwalczaniu objawów
przeziębienia (75-76), po drugie - niepotrzebnie działają też poza nosem. Ich
stosowanie jest jak strzelanie do komara z armaty. Chcąc zmniejszyć katar,
działamy na cały układ krążenia. I o ile w przypadku „zakatarzonego” nosa
pomagają przeziębionemu nieco lepiej funkcjonować, o tyle w przypadku serca
obciążonego chorobą niedokrwienną ich wpływ może być groźny. Obkurczają naczynia
krwionośne nie miejscowo, lecz wszędzie, a więc także w sercu, jelitach. A tam
nie ma kataru, może być za to miażdżyca.
Opisywano ostre niedokrwienne zapalenie jelita grubego związane ze stosowaniem
leków z tej grupy w preparatach przeciwko przeziębieniu (49-51).
Preparaty ją zawierające są ryzykowne dla osób cierpiących na nadciśnienie,
cukrzycę choroby serca, tarczycy, prostaty. Mogą powodować uczucie kołatania
serca, podwyższenie ciśnienia krwi (52-54) i pobudzenie nerwowe, osłabiać efekt
działania leków hipotensyjnych. Ich działanie nasilają pewne leki
przeciwdepresyjne i pewne stosowane w chorobach serca.
I mamy miksy w preparatach na przeziębienie.
Tabletki z kilkoma lekami spośród których niektóre są nam często zupełnie
niepotrzebne i nieraz każdy z osobna może zaszkodzić osobom obciążonym innymi
chorobami.
Mit nr 6
Zmarznięcie to przyczyna
przeziębienia.
Nie.
Do zachorowania potrzebujemy spotkania z jednym z 200 wirusów mogących powodować
tę chorobę. Przeziębienie może mieć rozmaity przebieg - od bezobjawowego - sami
nie mamy żadnych objawów i nie wiedząc o tym szczodrze „częstujemy” mikrobami
otoczenie, aż po wirusowe zapalenie płuc. Na szczęście te infekcje, z reguły są
samoograniczające się. To znaczy, zdrowiejemy zwykle w ciągu 7-10 dni i to nawet
pomimo bezsensownego stosowania niektórych leków ;-) (19).
50% -90% przeziębień jest spowodowanych przez rinowirusy (z greckiego „rhin”= „nos”).
Lubią chłód. O wiele łatwiej jest im przetrwać w niższych temperaturach takich
jak ta panująca w nosie (33–34°C). Nie są zbyt chętne by wnikać dalej, rzadko
powodują zapalenia dolnych dróg oddechowych (temperatura tam wynosi około 37°C),
choć są w stanie czasami wywołać zapalenie oskrzeli lub zaostrzenia astmy. Innym
wirusom ciepło tak nie przeszkadza i dlatego są zdolne do wzniecania bardziej
poważnych chorób.
Rinowirusy nie są super-groźne, ale skuteczne w swych atakach. Jak wyżej
wspomniałam, tylko 1-30 cząstki wirusa wystarczą (12) a zapodanie rinowirusów do
nosa - kończy się zarażeniem w około 95% przypadkach (13).
Niemal każdy więc się zaraża kiedy wirus dotrze do wnętrza jego nosa,
niezależnie czy miał na sobie ciepłe buty i skarpety, czy przeciwnie - był bez
czapki i zmarzł porządnie. Jedno z badań nawet to oceniało. Stwierdzono, że
przeziębienia nie były częstsze lub cięższe u ochotników, którzy przemarzli niż
ci, pozostawali w cieple (16).
Mit nr 7
Skłonność do przeziębień to zawsze
słabsza odporność.
Niekoniecznie.
Kiedy wirus wniknie i nieco zniszczy komórki nabłonka dróg oddechowych, do gry
wkracza NASZ układ odpornościowy. Zaczynamy mieć objawy infekcji. Nasze fatalne
samopoczucie jest spowodowane głównie reakcją organizmu na zakażenie (26), przez
nasze komórki produkujące mediatory stanu zapalnego odpowiedzialne są za ból,
gorączkę, rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń i co za tym idzie
zatkanie nosa, katar, kaszel itp.
Statystycznie, zdarza się to nam dość często: dorosłym - średnio 2-5 razy w roku,
dzieciom 5-10 razy w roku (1).
Minimum w 25% zakażenie przebiega bezobjawowo (13,14), to znaczy wirus rozmnaża
się w człowieku nie dając objawów przeziębienia. Ludzie mają wirusy panoszące
się w nosie bez żadnych symptomów przeziębienia i nie wiedząc o tym szczodrze „częstują”
wirusami otoczenie (17,18). Dlaczego ludzie czasem mogą się zarazić, ale nie
rozwinąć objawów, jest tajemnicą. Być może dana osoba nie produkuje dostatecznej
ilości mediatorów zapalnych powodujących objawy przeziębienia. Jeśli ta teoria
byłaby słuszna, to ludzie z aktywnym układem odpornościowym mogą być bardziej
podatni na rozwój objawów przeziębienia.
Mit nr 8
W przeziębieniu u dzieci należy
koniecznie zastosować leki.
Prawda: wiele z nich nie pomoże a może zaszkodzić.
Od lat wiadomo, że leki te pomagają bardziej matkom niż ich dzieciom. Niektóre z
leków na przeziębienie mogą być groźne dla bardzo małych dzieci (10). Donoszono
o przypadkach zgonów po lekach na bez recepty na przeziębienie lub kaszel
podawanych przez rodziców na własną rękę. W przypadku dzieci nierzadko zdarza
się przedawkowanie lub stosowanie leków przeznaczonych tylko dla starszych
dzieci lub u dorosłych.
Dawki bezpieczne dla dzieci w wieku <2 lat nie są znane (11,84). W USA w roku
2008 ogłoszono że od stycznia 2004 do grudnia 2005 około 7000 dzieci w wieku
poniżej 12 lat trafiło do oddziałów ratunkowych z powodu objawów niepożądanych
leków „na kaszel i przeziębienie” (74).
Mit nr 9
Żeby zmniejszyć ilość przeziębień
(naszych lub naszych dzieci) powinniśmy pomyśleć o specjalnych preparatach na
odporność.
Nie **
Przede wszystkim powinniśmy pomyśleć o częstszym … myciu rąk (choć
oczywiście są też i inne metody podnoszenia odporności, ale jednak coś tak
prozaicznego jak nawyk częstego mycia rąk daje najbardziej spektakularne efekty).
Nie znamy skutecznej broni (leku), która by zabiła wirusy przeziębienia, kiedy
już zaatakują.
Ale trochę wiemy o tym jak można się od nich trzymać z daleka. Problem zaczyna
się kiedy rinowirusy (odpowiedzialne za 50% - 90%) przeziębień docierają do
przedniej części przewodów nosowych. Rinowirusy nie są super-groźne, niemniej -
ekstremalnie zaraźliwe. Już tylko 1-30 cząstki wirusa wystarczą (12). W jednym z
badań samo podanie rinowirusów do nosów ochotników - zdrowych (wcześniej)
dorosłych spowodowało zarażenie około 95% spośród nich (13). Korzystają z
transportu powietrznego - dostajemy je w prezencie w kropelkach rozsiewanych
przez zarażonych kaszlących, kichających, niekiedy tylko oddychających (!!!) w
naszym otoczeniu (20). Nosy dzieci są głównym ich rezerwuarem.
Ale powiedzmy sobie szczerze, te wirusy to my często sami sobie zabieramy z
klamek, poręczy, innych przedmiotów (15). Wystarczy, że dotykał ich przed nami
ktoś chory albo i ich wcale nie ruszał tylko kichał lub kaszlał w pobliżu.
Drobnoustroje wylądowały w kropelkach rozsiewanych przez chorego. Niektóre mogą
żyć na powierzchniach przez wiele godzin. My - szczęśliwi i zdrowi dotykamy tego
miejsca i potem nie wiedząc o tym, przenosimy dłoń do nosa i ust.
Voila! W jednej chwili jesteśmy zainfekowani.
Spektakularne efekty dał program „Operation Stop Cough” wśród rekrutów US Navy.
Zmniejszył aż o 45% liczbę zakażeń układu oddechowego. Eksperyment polegał na …
częstszym myciu rąk. Nakazano to robić co najmniej pięć razy dziennie
i pilnowano czy jest to przestrzegane. Przez dwa lata obserwacji ilość chorób
spowodowanych zakażeniami dróg oddechowych spadła aż o 45% wśród tych, którzy
wzięli udział w tym badaniu w porównaniu z żołnierzami, którzy nie otrzymali
takiego polecenia (21).Inne badania wykazały, że interwencje promujące mycie rąk
umożliwiają uniknięcie co piątego zakażenia układu oddechowego, w tym zapalenia
płuc (24,25) i co trzeciego przypadku biegunki (22,23). Niestety. Mało osób ma
nawyk częstego i dokładnego mycia (a nie tylko opłukania) rąk mydłem. Na rękach
mamy bardzo często niesympatycznych pasażerów na gapę, których nie widać, a
którzy tylko czekają, by nam zaszkodzić. Dlatego trzeba często myć ręce. Ten
nawyk ma zasadnicze znaczenie w ochronie przed przeziębieniem.
Mit nr 10
MUSZĘ "iść po antybiotyk" bo mam
ZAPALENIE OSKRZELI.
Najczęściej przyczyną ostrego zapalenia oskrzeli (a już w szczególności u dzieci,
które na to chorują najczęściej), są wirusy (59-60) na które antybiotyki w ogóle
nie działają. Przeciętnie co 20 dorosłemu w ciągu roku przytrafia się zapalenie
oskrzeli. Dominującym objawem jest kaszel. Może być i suchy i z odkrztuszaniem
wydzieliny. Różnicowanie w początkowym okresie z przeziębieniem jest dość trudne
(61). Wszystko trwa nie dłużej niż 3 tygodnie, i w tym czasie lekarz w czasie
osłuchiwania pacjenta może usłyszeć różne rzeczy (furczenia, świsty, grube
rzężenia) (62-64).
Niekiedy, szczególnie przy kaszlu przedłużającym się być wskazany antybiotyk.
Czasem trzeba też wykluczyć astmę (65), refluks czy inne choroby.
Mit nr 11
Gdy kaszel trwa dłużej niż tydzień
to trzeba antybiotyk. A kiedy pierwszy nie działa, trzeba wrócić za cztery lub
pięć dni po inny.
Nie.
Kaszel w ostrym zapaleniu oskrzeli trwa średnio 18 dni, bez względu na to co
robisz, stwierdzono po analizie 19 badań obserwacyjnych (66). (Oczywiście,
zawsze należy skonsultować się z lekarzem. To znaczy, dać się zbadać). W innym
badaniu 2672 chorych na ostre zapalenie oskrzeli stwierdzono, że u 90% dzieci
kaszel ustępuje przed upływem 25 dni (67).
Poinfekcyjna nadreaktywność uszkodzonych przez drobnoustroje struktur oskrzeli
stopniowo ustępuje, może utrzymywać się przez trzy tygodnie lub dłużej. Kaszel
po infekcji może się pojawiać samoistnie lub w odpowiedzi na zimne, ciepłe,
wilgotne lub zanieczyszczone powietrze.
Mit nr 12
„Muszę pójść do lekarza, niech
wypisze COŚ silniejszego, żeby mi szybciej przeszło”.
W domyśle - antybiotyk.
Bez sensu.
W krajach rozwiniętych przeziębienie i wirusowe zapalenie oskrzeli są
najczęstszymi przyczynami niepotrzebnego zastosowania antybiotyków. Antybiotyki
zabijają lub hamują wzrost bakterii i to określone antybiotyki działają tylko na
określone bakterie. Wobec wirusów są totalnie bezsilne. W przypadku
przeziębienia nie pomagają a niepotrzebnie mordują nasze „dobre” bakterie w
jelitach (o których tak ostatnio się rozpisywałam i wzywałam do większej empatii
wobec nich). Bez sensu jest zajadać je wtedy, kiedy i tak nie mają szansy
zadziałać.
A poza tym, nadużywanie antybiotyków prowadzi do tworzenia wśród mikrobów
oporności na antybiotyki. A tego nie chcemy. Nie będzie czym potem leczyć
poważnego zagrożenia dla zdrowia.
Niestety, powiedzmy sobie szczerze. Wielu pacjentów czuje się zlekceważona i nie
potraktowana poważnie jeśli nie opuszcza lekarskiego gabinetu ściskając w dłoni
jakiejś recepty.
Przyjmowanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowej jest tak skuteczne i
mądre jak walka ze szczurami za pomocą rozkładania listów do nich z prośbą o to,
żeby sobie poszły:
„Kochane szczury! Prosimy o wyprowadzenie się z naszej okolicy. Z góry
dziękujemy. Mieszkańcy”.
Łykanie antybiotyku w przypadku infekcji wirusowej jest równie bezsensowne ale
niestety … nagminne.
Po antybiotykoterapii, na przykład, obserwuje się tak zwaną „dziurę
immunologiczną”(68), czyli spadek odporności . Najczęściej, po kilku tygodniach
od skończenia kuracji. Znają to najlepiej niektórzy rodzice. Jedna infekcja
dziecka, leczona antybiotykiem, potrafi zapoczątkować błędne koło. Ledwo się
skończy leczenie, dziecko „łapie” następną chorobę. Najczęściej „wirusówkę”. I
zamiast iść do przedszkola, czy żłobka musi znowu zostawać w domu.
Antybiotyki zabijają „przy okazji” przyjazne bakterie. Wystarczą 3-5 dni
leczenia antybiotykiem o szerokim spektrum działania i mikrobiota jelit staje
zupełnie inna (69). A wiemy, że prawidłowa mikrobiota to lepsza ochrona przed
zakażeniami (70-74).
Jeszcze jest parę kwestii związanych z przeziębieniami. Co z czosnkiem?
Witaminą D? Cynk? Probiotyki? Witamina C?
O tym w następnym artykule...
Przypisy
1) Johnston S L, Holgate S T. Epidemiology of respiratory
tract infections. In: Myint S, Taylor‐Robinson D, eds. Viral other infections of
the human respiratory tract. London: Chapman & Hall, 1996
2) Morice AH, McGarvey L, Pavord I, British Thoracic Society Cough Guideline
Group. Recommendations for the management of cough in adults. Thorax. 2006 Sep;
61 Suppl 1():i1-2
3) Herman Avner Cohen, Josef Rozen, Haim Kristal, Yoseph Laks, Mati Berkovitch,
Yosef Uziel, Eran Kozer, Avishalom Pomeranz, Haim Efrat, Effect of Honey on
Nocturnal Cough and Sleep Quality: A Double-blind, Randomized,
Placebo-Controlled Study, Pediatrics, August 2012
4) Oduwole O, Meremikwu MM, Oyo-Ita A, Udoh EE., Honey for acute cough in
children. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Dec 23;(12):CD007094.
5) Paul I, Beiler J, McMonagle A, Shaffer ML, Duda L, Berlin CM Jr., Effect of
honey, dextromethorphan, and no treatment on nocturnal cough and sleep quality
for coughing children and their parents. Arch Pediatr Adolesc Med. 2007
Dec;161(12):1140-6.
6) Warren , Cooper, Honey improves cough in children compared to no treatment. J
Pediatr. 2008 May;152(5):739-40. doi: 10.1016/j.jpeds.2008.02.023.
7) I Axelsson , Honey, not dextromethorphan, was better than no treatment for
nocturnal cough in children with upper respiratory infections. Evid Based Med.
2008
8) Marleen Hamoen, Berna DL Broekhuizen, Paul Little, Hasse Melbye, Medication
use in European primary care patients with lower respiratory tract infection: an
observational study, Br J Gen Pract. 2014 Feb; 64(619): e81–e91.
9) antybiotyki.edu.pl/pdf/Rekomendacje2016.pdf
10) Rimsza ME, Newberry S. Unexpected infant deaths associated with use of cough
and cold medications. Pediatrics. 2008 Aug;122(2):e318-22. doi:
10.1542/peds.2007-3813.
11) Infant deaths associated with cough and cold medications--two states, 2005.
MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2007 Jan 12;56(1):1-4.Centers for Disease Control and
Prevention (CDC).
12) Hendley, J.O., and J.M. Gwaltney, Jr. 1988. Mechanisms of transmission of
rhinovirus infections. Epidemiologic Reviews. 10:243-258
13) Gwaltney, J.M.Jr., and F.G. Hayden. 1992. Response to psychological stress
and susceptibility to the common cold. New Engl. J. Med. 326:644-645.
14) Gwaltney, J.M.Jr., and R.R. Ruckert. 1997. Rhinovirus. In Clinical Virology.
D.D. Richman, R.J. Whitley, and F.G. Hayden, editors. Churhill Livingstone, New
York. 1025-1047.
15) Winther B, McCue K, Ashe K, Rubino J, Hendley JO., Rhinovirus contamination
of surfaces in homes of adults with natural colds: transfer of virus to
fingertips during normal daily activities. J Med Virol. 2011 May;83(5):906-9.
doi: 10.1002/jmv.22027.
16) Douglas, R.G.J., K.M. Lindgren, and R.B. Couch. 1968. Exposure to cold
environment and rhinovirus common cold. Failure to demonstrate effect. New Engl.
J. Med. 279:743.
17) C.N. Camargo, E. Carraro, C.F. Granato, and N. Bellei, Human rhinovirus
infections in symptomatic and asymptomatic subjects Braz J Microbiol. 2012
Oct-Dec; 43(4): 1641–1645.
18) Asymptomatic rhinovirus infection outnumbers symptomatic infection 4 to 1
among university students, Andrea Granados, Emma Goodall, Marek Smieja, James
Mahony, 2012 American Society for Microbiology General Meeting, McFlu2 COLD3
clinical trial
19) Arroll B. Common cold. BMJ Clin Evid. 2011; 2011: 1510.
20) Kerrianne N. Huynh, Brian G. Oliver, Sacha Stelzer, William D. Rawlinson2,
Euan R. Tovey, A New Method for Sampling and Detection of Exhaled Respiratory
Virus Aerosols, Clin Infect Dis. (2008) 46 (1): 93-95.
21) Ryan MA, Christian RS, Wohlrabe J., Am J Prev Med. 2001 Aug;21(2):79-83.
Handwashing and respiratory illness among young adults in military training.
22) Ejemot RI, Ehiri JE, Meremikwu MM, Critchley JA. Hand washing for preventing
diarrhoea. Cochrane Database Syst Rev. 2008;1:CD004265.
23) Aiello AE, Coulborn RM, Perez V, Larson EL. Effect of hand hygiene on
infectious disease risk in the community setting: a meta-analysis. Am J Public
Health. 2008;98(8):1372-81.
24) Aiello AE, Coulborn RM, Perez V, Larson EL. Effect of hand hygiene on
infectious disease risk in the community setting: a meta-analysis. Am J Public
Health. 2008;98(8):1372-81.
25) Rabie T and Curtis V. Handwashing and risk of respiratory infections: a
quantitative systematic review.Trop Med Int Health. 2006 Mar;11(3):258-67.
26) Inflammatory changes during the 'common cold' are associated with platelet
activation and increased reactivity of platelets to agonists, Blood Coagul
Fibrinolysis. 2007 Dec;18(8):713-8.
27) De Sutter AL., vanDriel ML , Kumar AA , Lessar, O Skrt A Oral
antihistamine-decongestant- analgesic combinations for the common cold. Cochrane
Syst Rev 2012 Feb15;2:CD004976
28) Antihistamines for the common cold (review) A.I.M. De Sutter, M. Lemiengre,
H. Campbell,. MackinnonThe Cochrane Library, Issue 3, 2003. Chichester, UK: John
Wiley & Sons, Ltd.,
29) De Blasio F, Dicpinigaitis PV, De Danieli G, Lanata L, Zanasi A. Efficacy of
leveodropropizine in pediatric cough. Pulmanary Pharmacology & Therapeutics
2012; 25: 337 – 342.
30) Marchioni C.F., Moretti M., Muratori M.: Effects of erdosteine on sputum
biochemical and rheologic properties: pharmacokinetics in chronic obstructive
lung disease. Lung 1990;168:285-93.
31) Olivieri D., Del Donno M., Casalini A., et al.: Activity of erdosteine on
mucociliary transport in patients affected by chronic bronchitis. Respiration
1991;58:91-94.
32) Marchioni C.F., Polu J.M., Taytard A., et al.: Evaluation of efficacy and
safety of erdosteine in patients affected by chronic bronchitis during an
infective exacerbation phase and receiving amoxycillin as basic treatment (ECOBES,
European Chronic Obstructive Bronchitis Erdosteine Study). Int J Clin Pharmacol
Therap 1995;33:612-18.
33) Braga P., Dal Sasso M., Zuccotti T.: Assessment of the antioxidant activity
of the SH metabolite I of erdosteine on human neutrophil oxidative bursts.
Arzeneimittelforschung 2000;50:739-46.
34) Braga P., Zuccotti T., Dal Sasso M.: Bacterial adhesiveness: effects of the
SH metabolite of erdosteine (mucoactive drug) plus clarithromycin versus
clarithromycin alone. Chemotherapy 2001;47:208-14.
35) Titti G., Lizzio A., Termini C., et al.: A controlled multicenter pediatric
study in the treatment of acute respiratory tract diseases with the aid of a new
specific compound, erdosteine (IPSE, Italian Pediatric Study Erdosteine). Int J
Clin Pharmacol Therap 2000;38:402-7.
36) Balli F., Bergamini B., Calistru P., et al.: Clinical effects of erdosteine
in the treatment of acute respiratory tract diseases in children. Int J Clin
Pharmacol Therap 2007;45:16-22.
37) WHO Pharmaceuticals Newsletter Nr. 1, 2007
38) Joseph D. Tobias, Thomas P. Green, Charles J. Coté, SECTION ON
ANESTHESIOLOGY AND PAIN MEDICINE, COMMITTEE ON DRUGS Codeine: Time To Say “No”
American Academy of Pediatrics Clinical Report
39) Eccles R, Loose I, Jawad M, Nyman L, Effects of acetylsalicylic acid on sore
throat pain and other pain symptoms associated with acute upper respiratory
tract infection. Pain Med. 2003 Jun; 4(2)
40) Smith SM, Schroeder K, Fahey T. Over-the-counter (OTC) medications for acute
cough in children and adults in ambulatory settings., Cochrane Database Syst
Rev. 2014 Nov 24; (11):CD001831. Epub 2014 Nov 24.
41) Bem J.L., Peck R.: Dextromethorphan: an overview of safety issues. Drug Saf.
1992, Tom 7, 190-199
42) J Pharm Pharmacol. 2000 Sep;52(9):1137-42.
Antitussive efficacy of dextromethorphan in cough associated with acute upper
respiratory tract infection.
43) Bryner J., Wang U., Hui J., et al.: Dextromethorphan abuse in adolescent.
Arch Pediatr Adolesc Med 2006;160;1217-22.
44) A H Morice, L McGarvey, and I Pavord,, Recommendations for the management of
cough in adults, Thorax. 2006 Sep; 61(Suppl 1): i1–i24.
45) Chalumeau M, Duijvestijn YCM , Acetylcysteine and carbocysteine to treat
acute upper and lower respiratory tract infections in children without chronic
broncho-pulmonary disease, Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD003124.
46) Effects of drugs on mucus glycoproteins and water in bronchial
secretion.Medici TC, Radielovic P. J Int Med Res. 1979; 7(5):434-42.
47) Taverner D, Latte J: Nasal decongestants for the common cold. Cochrane
Database of Systematic Reviews 2007, Issue 1. Art. No.: CD001953. DOI:
10.1002/14651858.CD001953. pub3.
48) One-week use of oxymetazoline nasal spray in patients with rhinitis
medicamentosa 1 year after treatment. Hallen H. J Otorhinolaryngol Relat Spec.
1997;59:39-44.
49) Ischemic colitis associated with pseudoephedrine: four cases. Dowd J, Bailey
D, Moussa K, Nair S, Doyle R, Culpepper-Morgan JA. Am J Gastroenterol.
1999;94:2430–2434
50) Acute ischaemic colitis associated with oral phenylephrine decongestant use.
Ward PW, Shaneyfelt TM, Roan RM. BMJ Case Rep. 2014 Jun 3;2014. pii:
bcr2013202518. doi: 10.1136/bcr-2013-202518.
51) Probable Ischemic Colitis Caused by Pseudoephedrine with Tramadol as a
Possible Contributing Factor Amelia A Traino Ann Pharmacother December 2004 vol.
38 no. 12 2068-2070 doi: 10.1345/aph.1E011
52) Drug-Induced Hypertension Darrell Hulisz, RPh, PharmD, Melissa Lagzdins, US
Pharmacist. 2008;33(9):HS11-HS20.
53) Water potentiates the pressor effect of ephedra alkaloids. Jordan J, Shannon
JR, Diedrich A, Black B, Robertson D, Biaggioni I. Circulation. 2004 Apr
20;109(15):1823-5. Epub 2004 Apr 5.
54) Effect of Oral Pseudoephedrine on Blood Pressure and Heart Rate A
Meta-analysis. Stephen M. Salerno; Jeffrey L. Jackson; Elizabeth P. Berbano,
Arch Intern Med. 2005;165(15):1686-1694. doi:10.1001/archinte.165.15.1686
55) Timing and number of minor infections as risk factors for childhood arterial
ischemic stroke Nancy K. Hills, Stephen Sidney, and Heather J. Fullerton
September 2, 2014, 83:10 890-897;
56) Perttu J. Lindsberg and Armin J. Grau , Inflammation and Infections as Risk
Factors for Ischemic Stroke , Stroke. 2003;34:2518-2532
57) Graham NM, Burrell CJ, Douglas RM, Debelle P, Davies L., Adverse effects of
aspirin, acetaminophen, and ibuprofen on immune function, viral shedding, and
clinical status in rhinovirus-infected volunteers. The Journal of infectious
diseases, 1990
58) Stanley ED, Jackson GG, Panusarn C, Rubenis M, Dirda V. Increased virus
shedding with aspirin treatment of rhinovirus infection. JAMA
1975;231:1248-1251.
59) Korppi M., Kotaniemi-Syrjanen A., Waris M., et al.: Rhinovirus-associated
wheezing in infancy: a comparison with respiratory syncytial virus bronchiolitis.
Pediatr Infec Dis J 2004;23:995-9.
60) Foulongne V., Guyon G., Rodiere M., et al.: Human metapneumovirus infection
in young children hospitalised with respiratory tract disease. Pediatr Infec Dis
J 2006;25:354-9.
61) Curley F., Irwin R., Pratter M., et al.: Cough and common cold. Am Rev
Respir Dis 1988;138:305-11.
62) O`Brien K., Dowell S., Schwartz B., et al.: Cough illness bronchitis.
Pediatrics 1998;101(Suppl.):S178-181.
63) Snow V., Mattur C., Gonzales R.: Clinical practice guideline, part 1.
Principles of appropriate antibiotic use for treatment ofacute bronchitis in
adults. Ann Intern Med 2001;134:518-20.
64) 3. Gonzales R., Sande M.: Uncomplicated acute bronchitis. Ann Intern Med
2000;133:981-991.
65) Henk A., Postma D., Bock G., et al.: Asthma in adult patients presenting
with symptoms of acute bronchitis in general practice. Scand J Prim Health Care
2000;18:188-92.
66) How long does a cough last? Comparing patients' expectations with data from
a systematic review of the literature., Ebell MH, Lundgren J, Youngpairoj S, Ann
Fam Med. 2013 Jan-Feb; 11(1):5-13.
67) Thompson M i wsp. Duration of symptoms of respiratory tract infections in
children: systematic review. BMJ 2013; 347: f7027.
68) Clarke TB, Davis KM, Lysenko ES, Zhou AY, Yu Y, Weiser JN. Recognition of
peptidoglycan from the microbiota by Nod1 enhances systemic innate immunity. Nat
Med. 2010 Feb;16(2):228-31. doi: 10.1038/nm.2087. Epub 2010 Jan 17
69) Hill DA, Siracusa MC, Abt MC, Kim BS, Kobuley D, Kubo M, Kambayashi T,
Larosa DF, Renner ED, Orange JS, Bushman FD, Artis D, Commensal bacteria-derived
signals regulate basophil hematopoiesis and allergic inflammation.Nat Med. 2012
Mar 25; 18(4):538-46.
70) Ichinohe T, Pang IK, Kumamoto Y, Peaper DR, Ho JH, Murray TS, Iwasaki A,
Microbiota regulates immune defense against respiratory tract influenza A virus
infection. Proc Natl Acad Sci U S A. 2011 Mar 29; 108(13):5354-9.
71) Fitzgerald K, NLR-containing inflammasomes: central mediators of host
defense and inflammation. Eur J Immunol. 2010 Mar; 40(3):595-8.
72) Allen IC, et al. The NLRP3 inflammasome mediates in vivo innate immunity to
influenza A virus through recognition of viral RNA. Immunity. 2009;30:556–565.
73) Thomas PG, et al. The intracellular sensor NLRP3 mediates key innate and
healing responses to influenza A virus via the regulation of caspase-1.
Immunity. 2009;30:566–575.
74) Ichinohe T, Lee HK, Ogura Y, Flavell R, Iwasaki A. Inflammasome recognition
of influenza virus is essential for adaptive immune responses. J Exp Med.
2009;16:79–87
75) Meta-analysis of the efficacy of a single dose of phenylephrine 10 mg
compared with placebo in adults with acute nasal congestion due to the common
cold. Kollar C, Schneider H, Waksman J, et al. Clin Ther 2007;29:1057-70.
76) Efficacy and safety of oral phenylephrine: systematic review and
metaanalysis. Hatton RC, Winterstein AG, McKelvey RP, et al. Ann Pharmacother
2007;41:381-90.
77) Lars Marquardt , A common cold is no stroke of luck, Neurology September 2,
2014 vol. 83 no. 10 872-873
78) Intranasally and orally administered antihistamine treatment of experimental
rhinivirus colds. Gaffey, Gwaltney, Sastre A, et al. Am Rev Respir Dis 1987;
136: 556-60.
79) Effectivness of antihistamines in the symptomatic management of the common
cold. Howard JC Jr, Kantner TR, Lilienfield LS, et al. JAMA 1979; 242: 2414-17
80) The effectiveness of antihistamines in reducing the severity of runny nose
and sneezing: a meta-analysis. D’Agostino RB Sr, Weintraub M, Russell HK, et al.
Clin Pharmacol Ther 1998; 64: 579-96.
81) Antihistamines for the common cold. Sutter AI, Lemiengre M, Campbell H, et
al. Cochrane Database Syst Rev 2003;(3): CD001267.
82) Kenealy T, Arroll Bin, Antibiotics for the common cold and acute purulent
rhinitis.Cochrane database of systematic reviews, June 2013
83) Diehr P., Wodo R., Bushyhaed J., et al.: Prediction of pneumonia in
outpatients with acute cough – a statistical approach. J Chronic Dis
1984;37:215-25.
84) Public Health Advisory. FDA Recommends that Over-the-Counter (OTC) Cough and
Cold Products not be used for Infants and Children under 2 Years of Age. 2008.
85) Lee P.C.L., Jawad M.S., Eccles R.: Antitussive efficacy of dextromethorphan
in cough associated with acute upper respiratory tract infection. J Pharm
Pharmacol 2000;52:1137-42.
86) Tukiainen H., Karttunen P., Silvasti M., et al.: The treatment of acute
transient cough: a placebo-controlled comparison of dextromethorphan and
dextromethorphan-2-sympathomimetic combination. Eur J Respir Dis 1986;69:95-9.
87) Taylor J.A., Novack A.H., Almquist J.R., Rogers J.E.: Efficacy of cough
suppressants in children. J Pediatr 1993;122:799-802.
___________
* Leki reklamuje się do granic wytrzymałości w telewizji i innych mediach. I nie
tylko te na przeziebienie. Jak wynika z tego artykułu i wielu innych trzeźwych
doniesień - większość tych reklam to zwykłe oszustwa w imię mamony a nawet
niewolenia ludzi. Bardzo smutne. Kiedy się zbuntujemy?
** Mam podstawy twierdzić, że są takie preparaty.
Opracował L.K.
PS.
1. Powiedz o
www.LepszeZdrowie.info innym...
2. Aha, sprawdź, proszę, co się kryje pod ikonkami (bannerami) na prawym marginesie.
Mój komunikator to
WowApp
| |
Wyszukiwarka
lokalna
Także w Komunikaty
Zapisz się na
▼Biuletyn▼
(Twoje dane sa całkowicie bezpieczne,
za zapis - upominek)
Twoja
Super Ochrona Medyczna
|
